سومو یک رشته باستانی از ورزش کشتی است که در آن وزن، اندازه و قدرت در درجه اول اهمیت قرار دارد. اگرچه سرعت و یورش ناگهانی نیز مفید است. هدف شرکت‌کنندگان این است که حریف خود را از رینگ (به قطر ۴ متر و ۶۰ سانتی‌متر) بیرون انداخته یا او را وادار کنند تا یکی از اعضای بدن خود را بر زمین گذارد. سومو یک سبک کشتی ژاپنی و ورزش ملی ژاپن است. قوانین پایه این ورزش بسیار ساده است. کشتی گیران سومو تمرین های ورزشی را از اوایل دوره نوجوانی شروع می کنند و به منظور افزایش وزن غذاهای خاصی می خورند.
سومو عمدتاً به عنوان یک ورزش ژاپنی شناخته شده است اما شکل مشابه رقابت آن در کشورهایی نظیر اتحاد جماهیر شوروی، کره جنوبی و حتی ایران دیده می شود. تاریخچه سومو به دوران باستان باز می گردد که منابع تاریخی موثق در کشورهایی مانند چین، هندوستان و نقاشی های دیواری بجا مانده از یونان باستان وجود دارد. بر طبق نظر تاریخ نویسان، بالاترین ستایش و تمجید در بازی های المپیک باستان مختص ورزشکارانی بود که در رقابتی شبیه به سومو به پیروزی دست پیدا می کردند.
گفته می‌شود که قدمت کشتی سومو در ژاپن به بیش از ۱۵۰۰ سال پیش می‌رسد. اگرچه مانند بسیاری از ورزشهای گروهی ژاپنی هرگز به عنوان یک ورزش پیشرفته و حرفه ای تا سده ۱۶۰۰ مطرح نشد و در کل از قوانین دست و پا گیر و سنتی برخوردار بود که تا حدی آن را از سایر ورزش‌ها متمایز میکرد. اما سرانجام با تشکیل فدراسیون بین‌المللی آن در ژاپن، سومو وارد دور جدیدی از فعالیت‌های خود شد.
فدراسیون بین‌المللی سومو
رویدادهای آماتوری سومو از اوایل قرن بیستم در ژاپن و سایر کشورها برگزار گردیده و فدراسیون بین‌المللی سومو که دارای ۸۴ کشور عضو در سطح پنج قاره جهان می‌باشد، شناسایی شده و رسمیت یافته توسط کمیته بین المللی المپیک (IOC)، شورای المپیک آسیا (OCA)، اتحادیه فدراسیون‌های بین‌المللی ورزشی (SportAccord) بوده و عضو برنامه اصلی بازی‌های مبارزه‌ای (Combat Games) و بازی‌های جهانی (World Games) می‌باشد.
هرچند در حال حاضر تعدادی غیر ژاپنی نیز در رقابت‌های سومو هستند اما برای ورود به این رقابت‌ها دانستن زبان ژاپنی به طور کامل و نیز آداب و رسوم ژاپنی الزامی است و حتی باید نامی ژاپنی برای خود انتخاب کرد. در رده قهرمانی درآمد این ورزشکاران شگفت انگیز است.
رشته ورزش سومو در ایران
تشکیلات سومو جمهوری اسلامی ایران توسط دکتر جاسم منوچهری قهرمان سنگین وزن هنرهای رزمی جهان در سال ۱۳۸۸ بنیان نهاده شد و پس از طی مراحل کارشناسی و اخذ مجوزهای لازم از وزارت ورزش و جوانان، در اولین روزهای کاری سال ۱۳۹۴ رسماً آغاز به کار کرد.
اولین دوره مسابقات کشوری سومو به منظور انتخاب نفر برتر جهت اعزام به قهرمانی سومو جهان (ژاپن - ۲۰۱۵) در سال ۱۳۹۴ کلید خورد. در این دوره از مسابقات نمایندگانی از ۱۲ استان در دو بخش جوانان و بزرگسالان به رقابت پرداختند.
مسابقات در وزن های ۶۰- ، ۶۷- ، ۷۵- ، ۸۵- ، ۱۰۰- ، ۱۱۵- ، ۱۱۵+ ، و وزن آزاد (اوپن) برگزار گردید که وجود ریکیشی‌هایی (کشتی گیران سومو) با میانگین وزنی ۱۵۵ کیلوگرم در دسته ۱۱۵+ به هیجان و جذابیت رقابت‌ها افزوده بود.
در پایان نیز استان‌های تهران، خراسان شمالی و آذربایجان غربی تیم‌های برتر این دوره از مسابقات بودند که با مجموع امتیاز کسب مدال، به ترتیب مقام‌های اول تا سوم را کسب نمودند. نفرات برتر این دوره از مسابقات به اردوی آماده سازی جهت اعزام به قهرمانی سومو جهان دعوت شدند.
قوانین سومو
هدف ریکیشی (کشتی گیر سومو) این است که حریف خود را از رینگ بیرون انداخته یا او را وادار کنند تا یکی از اعضای بدن را با زمین اصابت دهد و در این صورت پیروز مسابقه خواهد بود. این کشتی معمولا ظرف چند ثانیه به پایان می رسد و به ندرت بیش از 1 دقیقه طول میکشد.
• تعادل و انعطاف پذیری
هر سوموکاری باید "شیکو" یا شکل اساسی ایستادن در این نوع کشتی را به خوبی فرا گرفته باشد. برای این کار عضلات ساق پای کشتی گیر باید قوی باشند. سوموکار باید همچنین سنگین وزن و قدرتمند و درعین حال چابک و انعطاف پذیر باشد تا بتواند در مسابقه موفق شود.
• با هر دو پا محکم روی زمین
هل دادن، تنه زدن، بلند کردن و پرت کردن - فدراسیون کشتی سومو در ژاپن در حال حاضر ۸۲ فن را به رسمیت می شناسد که یک سوموکار می تواند به کار گیرد تا در مسابقه برنده شود. به زبان ساده بگوییم: فقط کف پا باید زمین را لمس کند و کشتی گیر نباید از گود خارج شود. اولین کسی که این قواعد را نقض کند، بازنده است.
• پارچه ضخیم و سنگین
چگونگی پیچیدن کمربند سومو (ماواشی) می تواند در برد یا باخت مسابقه تعیین کننده باشد. طول پارچه ای که کودک سوموکار به خود می پیچید شش متر طول و چندین کیلوگرم وزن دارد. این پارچه کاملا تنگ بسته می شود تا حریف نتواند دست در آن بیندازد و رقیبش را محکم نگه دارد.
• زمین مسابقه سومو
مسابقه سومو بر روی دوهیو (زمین مسابقه سومو) که دایره‌ای با قطر ۴۵۵ سانتی متر و پوشیده از خاک رس است انجام می‌شود.
• سلسله مراتب کشتی گیران سومو
کشتی گیران سومو معمولا از نوجوانی شروع به تمرین میکنند و در مدارس ویژه سومو زندگی میکنند که بسیار قوانین سختی به ویژه برای افراد مبتدی و ورزشکاران با درجه پایین دارد.این کشتی گیران در آغاز راه همانند شاگرد و خدمتکار در نزد کشتی گیران با سابقه تر کار و تمرین میکنند تا خود به درجات قهرمانی برسند. اغلب این کشتی گیران به جز زمانی که تمرین میکنند همیشه در حال خوردن هستند و بلافاصله بعد از خوردن به رختخواب میروند تا وزن خود را افزایش دهند.در راس سلسله مراتب کشتی گیران سومو کسی با لقب (Yokozuna) قرار می‌گیرد. در حال حاضر تنها یوکوزونا این ورزش، آساشوریو (Asashoryu) می‌باشد که زاده کشور مغولستان است. هنگامی که یک کشتی‌گیر به مقام و مرتبه یوکوزونا می‌رسد، نمی‌تواند آن را کنار بگذارد، اما با گذشت زمان و پایین آمدن درجه توانایی و قدرت یوکوزونا، وی خود بازنشسته می‌شود.