کیودو (Kyudo) هنر کمانگیری ژاپنی‌ست که قدمتی بسیار کهن دارد. تاریخ این طریقت، همواره با افسانه‌ها و اسطوره‌های سرزمین آفتاب تابان همراه بوده و امروزه این هنر، یکی از هنرهای بسیار مهم و اصیل ژاپن محسوب میشود.
شروع تیراندازی در ژاپن، همانند جاهای دیگر به قبل از تاریخ بازمی‌گردد. اولین تصاویری که کمان‌های متمایز بزرگ و نامتقارن ژاپنیان را به تصویر می‌کشد، به دوران یایویی بازمی‌گردد ( سال 500 پیش از میلاد تا 300 پس از میلاد ). اولین سند مکتوبی که تیراندازی ژاپنیان را شرح می‌دهد، تاریخچه چینی وِیشو است که به حدود سال 297 پس از میلاد بازمی‌گردد ) که شرح می‌دهد چگونه مردم جزایر ژاپن از یک تیرکمان چوبی استفاده می‌کردند که این کمان از انتها کوتاه و از بالابلند است.
بروز تغییرات در جامعه و طبقه نظامی ( سامورایی ) که در دوران پایانی هزاره‌ی اول شدت یافت، نیاز به تحصیلات درزمینهٔ تیراندازی را به وجود آورد. این امر سبب تولد اولین سبک کیوجوتسو ریوها (تیراندازی دندان اژدها) شد.
پس از ورود پرتغالی‌ها به ژاپن در سال 1543، محبوبیت یومی (تیرکمان ژاپنی) که به‌عنوان یک سلاح جنگی در ژاپن مورداستفاده بود روبه‌زوال رفت، زیرا پرتغالی‌ها با خود سلاح‌های گرمی به شکل تفنگ‌های فتیله‌ای آورده بودند.
در طی دوران توکوگاوا (1603 تا 1868) ژاپن به یک جامعه‌ی طبقاتی تبدیل‌شده بود که در آن سامورایی‌ها در رأس بودند. این زمان یک دوره‌ی گسترده‌ی صلح بود که در طی آن سامورایی‌ها شروع به انجام وظایف اداری کردند، اگرچه مهارت‌های سنتی جنگ هنوز محترم بودند. در طی این دوران تیراندازی تبدیل به یک مهارت داوطلبانه شد که اغلب به شکل رسمی و با تشریفات و به شکل مسابقات مختلف تمرین می‌شد.
در طی تغییراتی که در آغاز دوره‌ی میجی (1868 تا 1912) در ژاپن اتفاق افتاد و این کشور درهای خود را به دنیای بیرون باز کرد، سامورایی‌ها موقعیت خود را از دست دادند. بنابراین تمامی هنرهای رزمی، ازجمله کیودو، کاهش شدیدی در آموزش و اهمیت را تجربه کردند. در سال 1896 یک گروه از افراد ماهر در کیودو دورهم جمع شدند تا این تیراندازی سنتی را حفظ کنند. بااین‌حال، این کار تا سال 1949 و تا زمانی که فدراسیون کیودوی ژاپنی ( ANKF ) تأسیس شد، به طول انجامید.
کیودو :
کیودو در زبان ژاپنی به معنای راه کمان است .
این هنر در بی آلایش ترین شکلش در ارتباط با دانش ذن تدریس میشود .
بطوری که بدون در نظر گرفتن چنین ارتباطی هنر کیودو تنها یک نظم و انظباط ظاهری خشک می باشد .
که طی آن چکونگی مورد اصابت قرار دادن هدف آموزش داده میشود .
ضربه زدن به هدف نسبت به وضعیت فکر کمانگیر یا کیودوکا در درجه دوم اهمیت قرار دارد .
همانند کندو و ایی آی دو / کیودو نیز یک فعالیت عبادی می باشد .
این هنر بر خلاف کندو یک ورزش محصوب نمیشود .
کشیدن تیر و زه کمان و اعمال حرکاتی که منجر به شلیک شدن تیر میشوند را به 8 قسمت تقسیم می کنند .
مرحله 1 { آشیبو می } شامل یک سری اعمال است که در حالت نشسته و برای متمرکز کردن فکر و آماده کردن بدن برای آنچه که قرار است که در ادامه انجام میگیرد .
مرحله 2{ دوزو کوری } است که قرار دادن تنه و سر در وضعیت صحیح که همزمان با آماده کردن تیر و کمان انجام میگیرد .
مرحله 3 { یوگا مائه } می باشد که در طی آن تیر در زه کمان قرار میگیرد .
مرحله 4 { یوچیو کوشی } کمان بالا برده میشود و { کیودو کا } برای اولین بار نگاهی به هدف می اندازد .
مرحله 5 { هی کی واکه } کمان کشیده میشود و با استفاده از روش خاصی بنام قفل مغولی که در آن زه کمان توسط شست دست نگه داشته میشود .
مرحله 6{ کای {
مرحله 7 { هاناره } خاموش و راحت
مرحله 8{ زانشین } است و در آن تمام حواس { کیودو کا } بر روی شنیدن صدای برخواسته از زه کمان متمرکز میشود .
این هشت مرحله‌ی پرتاب، هریک دارای متد، دستور العمل‌ها و قوانین خاص و ثابتی است که هنرجویان کیودو موظف به رعایت و پیروی از آن هستند.
تمرکز صحیح و قرار گرفتن در وضعیت مراقبه در هنگام تیراندازی، یکی از اصولی ترین بخش‌های این هنر است. آرامش کیودوکا و مراقبه در حین پرتاب تیر، نیازمند تمرین‌ها و ممارست‌های ذهنی ست که هنرجویان پیش از انجام تمارین خود به تقویت آن می‌پردازند.
در این میان استفاده از روشهای مراقبه، کمک بسیار مفیدی ست برای هنرجویان. استفاده از روشهای طریقت باستانی ذن (Zen) در این راستا در زمان‌های گذشته بسیار کاربرد داشته و امروزه نیز مورد توجه است. ذن مکتب بسیار دیرینه سالی ست که در چین تولد یافت و حدوداَ در قرن دوازدهم میلادی به ژاپن راه یافته و پیشرفت‌های بسیاری کرد.
باشگاه های کیودو:
باشگاه‌های کیودو ( سالن‌های آموزش ) ازنظر سبک و طراحی، بین سبک‌ها و کشورهای مختلف متفاوت هستند. در ژاپن، بیشتر باشگاه‌ها تقریباً یک طرح دارند: یک ورودی، یک محوطه‌ی بزرگ دوجو که اغلب کف چوبی و سقف بلند دارد، جایگاهی برای هدف‌های تمرین ( ماکیوارا) و یک دیوار بزرگ باز با درهای کشویی که زمانی که باز هستند یک محیط بزرگ علف‌زار و یک ساختمان جدا یا همان ماتوبا را نشان می‌دهند که یک تپه‌ی ماسه‌ای و هدف‌ها در آن قرار دارند و 28 متر از زمین دوجو فاصله دارد.
تمرین
در کیودو سه نوع تمرین وجود دارد:
میتوری گیکو : یادگیری سبک و تکنیک یک تیرانداز ماهر با چشم.
کوفو گیکو : یادگیری و به ذهن سپردن جزئیات تکنیک ها و تلاش روحانی برای فهمیدن آن.
کازو گِیکو : تکرار، که به‌وسیله آن تکنیک تیراندازی فردی شخص، شخصیت پیدا می‌کند.
تمرین کیودو می‌تواند با کمان پلاستیکی ( گومو یومی ) و با تمرین حرکات hassetsu (هاسّتسو= فرآیند 8 مرحله‌ای، از طرز قرار دادن پاها، تا مرحله تمرکز بر روی تیر پس از پرتاب) آغاز شود. دومین قدم برای فرد تازه‌کار این است که تمرین کارابیکی را با یک کمان بدون تیر انجام دهد تا کنترل کمان و اجرای هاسّتسو را تا زمان یادگیری کامل آموزش ببیند. استفاده و نگهداری از تجهیزات نیز بخش دیگری از آموزش است. بعد از صدور اجازه توسط مربی مبتدیان شروع به تمرین با دستکش و کمان می‌کنند. مراحل بعد ممکن است از یک معلم تا معلم دیگر متفاوت باشد اما شامل تمرین یوگامااِ در ابتدا، سپس کشش، و درنهایت آزاد کردن و پرتاب به ماکیوارا میشود. زمانی که یک فرد مبتدی شروع به تیراندازی به ماتو(هدف) می‌کند، ممکن است از او خواسته شود که از فاصله‌ی نصف یا سه‌چهارم مسافت عادی پرتاب کند.
ماکیوارا یک هدف پوشالی با طراحی خاص است. پرتاب به ماکیوارا از فاصله‌ی خیلی نزدیک انجام میشود (حدود 2.13 متر ). ازآنجایی‌که هدف بسیار نزدیک است و تیر اغلب به آن برخورد می‌کند، کماندار می‌تواند بیش از تمرکز بر خطر سیر تیر، بر روی تکنیک خود تمرکز کند.
ماتو، هدف عادی برای بیش‌ترین هنرجویان کیودو است. اندازه هدف‌های ماتو و فاصله‌ی تیراندازی به آن‌ها متغیر است اما رایج‌ترین آن هوشی ماتو ( hoshi mato ) نام دارد که قطرش 36 سانتی‌متر است که از فاصله 28 متری به آن تیراندازی میشود. اوماتو(Omato) نوعی از ماتو است که برای پرتاب اِنتکی در فاصله‌ی 60 متری مورداستفاده قرار میگیرد. قطر اوماتو 158 سانتی‌متر است. رقابت‌های جداگانه‌ای برای پرتاب انتکی نیز وجود دارد.
تجهیزات
ومی ( کمان ژاپنی ) به طرز فوق‌العاده‌ای بلند بوده ( حدود دو متر ) و از قد کماندار نیز بلندتر است. یومی در اصل از بامبو، چوب، و چرم ساخته‌شده و برای قرن‌ها تغییرنیافته است، اگرچه برخی از کمانداران ممکن است از کمان‌های ساخته‌شده توسط مواد مصنوعی استفاده کنند.
تیرهای ژاپنی که به نام " یا " شناخته میشوند از قدیم از چوب بامبو ساخته می‌شدند و دارای پر عقاب یا شاهین هستند. امروزه هنوز بیشتر تیرهای "یا" از بامبو ساخته میشوند ( اگرچه برخی کمانداران از تیرهایی از جنس آلومینیوم یا فیبر کربن استفاده می‌کنند ) و پرهای آن‌ها از پرنده‌هایی که درخطر انقراض نیستند مانند بوقلمون یا قو گرفته میشوند. هر تیر دارای یک جنسیت است ( نوع مذکر آن هایا و نوع مؤنث آن اتویا نامیده میشود که از پرهای جنسیت‌های مختلف این حیوانات گرفته میشوند و جهت چرخش آن‌ها در هوا متفاوت است(
کمانداران کیودو یک دستکش در دست راست خود می‌کنند که یوگاکه نامیده میشود. شرکت‌کنندگان می‌توانند بین یک دستکش سخت ( با انگشت شصت سفت شده ) یا یک دستکش نرم ( بدون انگشت سخت ) انتخاب کنند. هرکدام از این دستکش‌ها مزایایی دارند.
نوعی پودر که از پوسته‌ی سوخته برنج ساخته میشود و فودِکو نام دارد، به دستی که کمان را میگیرد زده میشود تا عرق را جذب کند. این کار به کمان اجازه می‌دهد که در دست بچرخد.
درحالی‌که کیودو در درجه‌ی اول به‌عنوان مسیری برای بهبود شخصی در نظر گرفته میشود، اما اغلب مسابقات کیودو نیز برگزار میشود که در آن‌ها کمانداران در سبکی مسابقه‌ای تمرین می‌کنند. در این مسابقات اغلب کیودوکاها از همه‌ی رتبه و درجات شرکت می‌کنند که شامل مدارس دبیرستانی، دانشگاهی، و بزرگ‌سالان میشود. مسابقات اغلب با تشریفات خیلی بیشتری در مقایسه با تمرینات عادی دوجو برگزار میشوند. در مسابقات کیودو ژاپنی، یک کمان 4 تیر را در دو مرحله پرتاب می‌کند، یک جفت از تیرها را در پای خود قرار داده و جفت بعدی را آماده نگه می‌دارد.