تاریخچه
منابع تاریخی بازی‌های المپیکی باستانی در مواردی به پرش‌های ۱۵ متر یا بیشتر هم اشاره کرده اند. همین امر تاریخ شناسان ورزشی را به این نتیجه رسانده است که این‌ها باید زنجیره‌ای از پرش‌ها بوده باشند که پایه‌های پرش سه گام را به وجود آورده اند. به هر حال، هیچ مدرکی مبنی بر اینکه پرش سه گام در میان بازی‌های المپیکی باستانی حضور داشته، وجود ندارد. همچنین احتمالاً فاصله‌های شگفت انگیز ثبت شده ناشی از تلاش برای ثبت دقیق نتایج نبوده اند، بلکه به دلیل مجوز‌های هنری نویسندگان اشعار پیروزی شاهد چنین آماری هستیم.
هرچند در زمان برگزاری المپیک‌های مدرن در آتن، پرش سه گام شامل دو خیز بر روی همان پا و سپس انجام پرش بود، اما این ورزش بخشی از مراسم افتتاحیه المپیک‌های مدرن را تشکیل می‌داد. در واقع، نخستین قهرمان المپیک مدرن، جیمز کونولی، یک ورزشکار پرش سه گام بود. المپیک‌های ابتدایی نیز شامل پرش سه گام ایستاده بود، اگرچه برگزاری این مسابقه از برنامه مسابقات المپیک حذف شده و امروزه به ندرت شاهد برگزاری آن هستیم. در سال ۱۹۹۶، پرش سه گام زنان نیز در برنامه‌های المپیک آتلانتا گنجانده شد.
در اساطیر ایرلندی، پرش سه گام (the Geal-ruith) یکی از رویداد‌های ورزشی بازی‌های تایلتنان ایرلند باستان بود که در حدود سال ۱۸۲۹ قبل از میلاد برگزار می‌شد.
تکنیک های پرش سه گام
۱. دورخیز
ورزشکار، مسیر دورخیز را تا نقطه پرش، جایی که محاسبه پرش سه گام از آنجا شروع میشود، با سرعت طی می‌کند. نقطه پرش معمولاً یک تخته برجسته ساخته شده از چوب یا ماده‌ای مشابه، که روی مسیر دورخیز قرار داده شده، و یا مستطیلی که روی سطح مسیر دورخیز ترسیم شده، است. در مسابقات قهرمانی مدرن نواری از پلاستیک یا خمیر مدل سازی به لبه پایانی تخته پرش چسبانده میشود تا مشخص شود که آیا ورزشکار روی علامتی که لبه انتهایی تخته پرش را تعیین می‌کند، قدم گذاشته یا خدشه‌ای به آن وارد کرده است یا نه. این تخته ها، بسته به میزان پرش ورزشکار، در نقاط مختلف مسیر قرار داده شده اند. معمولاً تخته‌های پرش را در فاصله‌های ۴۰ پایی، ۳۲ پایی و ۲۴ پایی قرار می‌دهند. این‌ها معمول‌ترین تخته‌هایی هستند که در سطوح دبیرستانی و دانشگاهی مشاهده خواهید کرد، اما تخته‌ها را می‌توان در هر نقطه‌ای از مسیر دورخیز کار گذاشت. سه مرحله در پرش سه گام وجود دارد: مرحله “خیز برداشتن”، مرحله “گام برداشتن” و مرحله “پرش”. ورزشکار این مراحل را در یک زنجیره متداوم انجام می‌دهد.
۲. خیز برداشتن
در این مرحله، ورزشکار با یکی از پاهایش، که معمولاً پای راست است، از روی تخته پرش می‌کند. هدف از مرحله اول عبارت است از برداشتن خیز و تمرکز تمام نیروی حرکتی رو به جلو. مرحله فرود خیز مرحله بسیار حساسی است، چون شامل عمل به عقب آمدن نیرومند پای راست است و ورزشکار باید اول پای راست را که با آن پرش کرده، روی زمین بگذارد.
۳. گام برداشتن
نشانه شروع مرحله گام برداشتن، فرود خیز است. در این مرحله ورزشکار از نیروی حرکتی عقب گرد پای راست برای انجام فوری پرش نیرومند رو به جلو استفاده می‌کند، پای چپ با نیروی پرتاب لگن خم شده ورزشکار، به پرش کمک می‌کند. این امر با عقب نشینی پای راست، که روی زانو خم شده است و پای چپ، که اکنون خمیدگی را به لگن و زانو انتقال می‌دهد، ورزشکار را به سوی موقعیت میانه هوای مرحله گام برداشتن هدایت می‌کند. پس ورزشکار تا قبل از دراز کردن لگن پای چپ پیشین و شروع فوری یک حرکت به عقب نیرومند کلیت پای چپ و فرود دوباره روی مسیر با یک حرکت چنگ زنی نیرومند، این موقعیت را در حد امکان حفظ می‌کند. پای پرش باید با حرکت دادن ران پا، در حالت موازی با زمین، کاملاٌ کشیده شود. پای پرش به صورت کشیده در پشت بدن با پاشنه بلند شده باقی می‌ماند. پای حرکت، با زانوی خم شده کشیده میشود (که یک بازوی دراز را شکل می‌دهد) و با شتاب پایین آورده میشود تا ورزشکار به سرعت وارد مرحله پرش شود.
۴. مرحله پرش
فرود گام به شروع مرحله نهایی (پرش) شکل می‌دهد. در این مرحله ورزشکار از فشار عقبی حاصل از پای چپ برای بلند شدن مجدد استفاده می‌کند. هرچند اغلب ورزشکاران تا این زمان سرعت زیادی را برای اداره یک پرش پرقدرت از دست داده اند و غالباً از تکنیک‌های موجود استفاده می‌کنند، اما مرحله پرش شباهت بسیاری با پرش طول دارد.
ورزشکار باید در هنگام فرود در چاله پر از شن سعی کند تا در فرود از نشستن به عقب یا قرار دادن هر یک از دست‌ها در پشت پا، خودداری کند. معمولاً چاله شنی درمسابقات جهانی مردان از فاصله ۱۳ متری تخته پرش و در مسابقات جهانی زنان و مسابقات باشگاهی مردان از فاصله ۱۱ متری تخته پرش شروع میشود. هر یک از مراحل پرش سه گام باید به نوبت بلندتر شوند و باید نظم خاصی در هر ۳ فرود ورزشکار وجود داشته باشد.
خطا
“خطا”، که به آن “خدشه” یا “پرش اشتباه” هم گفته میشود، در حالت‌های روبرو اتفاق می‌افتد:
۱) وقتی که ورزشکار روی علامت پرش قدم می‌گذارد،
۲) به کلی چاله شنی را از دست می‌دهد،
۳) در طول مراحل پرش از زنجیره صحیح گام برداری استفاده نمی‌کند، یا
۴) پرش خود را در زمان قانونی آن (که معمولاً حدود ۹۰ ثانیه است) انجام نمی‌دهد. وقتی که ورزشکار دچار خدشه میشود، هیئت نشسته پرچم قرمز خود را بالا برده و ورزشکار، که در ابتدای مسیر یا نزدیک آن قرار دارد، برای پرش آماده میشود.
نباید در هنگام پرش، تماس یا برخورد “پای خوابیده” ورزشکار با زمین را خطا در نظر گرفت. قانون “پای خوابیده”، که به نام “خطای خدشه” هم معروف بود، در نیمه دوم دهه هشتاد میلادی لغو شد. اتحادیه بین المللی فدراسیون‌های ورزشی به دنبال اعتراضات المپیک تابستانی مسکو در سال ۱۹۸۰، وقتی مسئولین میدانی روس در مسابقات پرش سه گام مردان، ۸ پرش از مجموع ۱۲ پرش دو تن از قهرمانان پیشرو این رشته ورزشی (ورزشکاران برزیل و استرالیا) را خطا اعلام کردند و به این صورت به کسب مقام‌های اول و دوم مسابقات توسط ورزشکاران روسی کمک کردند، این قانون را فسخ کرد.
قوانین مربوط به مسابقات پرش سه گام
پرش سه گام شامل لی لی، قدم و پرش میباشد که باید به همین ترتیبی که ذکر شد اجرا شوند درغیر این صورت خطا محسوب میشود.
- عمل لی لی که از مراحل پرش سه گام می باشد ، باید به نحوی اجرا شود که با همان پایی که روی تختهٔ پرش گذاشته می شود فرود آید و برنده باید در مرحلهٔ قدم، با پای دیگر فرود آید و نهایتاً عمل پرش اجرا شود.
- اگر پرش کنندگان بیش از ۸ نفر باشند اجازهٔ سه پرش به هر نفر داده می شود و به ۸ نفری که نتایج بهتری بدست آورده اند اجازه ی ۳ پرش دیگر داده می شود و بهترین نتیجه ۶ پرش بعنوان رکورد محاسبه می گردد. در صورتی به هر نفر اجازهٔ ۶ پرش داده می شود که تعداد پرش کنندگان ۸ نفر یا کمتر باشد، چون در این حالت مسابقات به صورت نهائی برگزار می شود رده بندی از روی بهترین نتایج هر شرکت کننده در خلال ۶ پرش تعیین می شود. در صورت تساوی بهترین رکورد بعدی و الی آخر برای تعیین رده بندی معتبر است. در مسابقات پرش سه گام که ۲ مرحله ای هستند یک مسافت را بعنوان حد نصاب ورودی در نظر می گیرند.
- مدت زمان مجاز برای تکمیل پرش سه گام، یک دقیقه است.
- معمولاً به هر شرکت کننده پیش از شروع مسابقه پرش سه گام اجازهٔ دو پرش تمرینی داده می شود ولی پرش کننده نباید بعد از شروع مسابقه، از محوطهٔ اصلی مسابقه یعنی مسیر دورخیز و چالهٔ فرود، استفاده کند.
- در مسابقه پرش سه گام، تماس هر قسمت از بدن با زمین پشت خط جهش در خلال دویدن یا اجراء عمل پرش خطا شمرده می شود.
- جهش از منطقه ای خارج از پیش تخته یا تختهٔ پرش( از هر دو انتها) خطا محسوب می شود.
- در موقع فرود در صورتیکه هر قسمت از بدن با خارج از محوطهٔ پرش سه گام تماس حاصل نماید خطا شمرده می شود.
- اگر پرش کننده بعد از تکمیل شدن پرش سه گام از داخل چالهٔ فرود به عقب قدم بردارد خطا محسوب می شود.