یلدا در زبان سریانی (زبان قدیم مسیحیان )به معنی زایش و تولد است . ابوریحان بیرونی به عنوان میلاد اکبر اسم برده ،به این منظور که یلدا را میلاد خورشید دانسته است
مشخص نیست واژه یلدا چه گونه وارد زبان فارسی شده است ،اما این حدس را میزنند که مسیحیان اولیه در روم زندگی سختی داشتند و بعد از مهاجرت به ایران و نزدیک بودن فرهنگ این کلمه از زبان سریانی وارد فارسی شده است
شب چله:
همان شب یلدا است ،که اغاز چله بزرگ زمستان هست و تا دهم بهمن ماه طول میکشد و بعد از ان چله کوچک شروع میشود که تا قبل از فروردین ماه است
تاریخ چه کوتاه یلدا :
باستان شناسان بر اساس بعضی از کتیبه های پیدا شده قدمت شب یلدا را هفت هزار ساله میدانند ،اما تاریخ دقیقی برایش مشخص نشده است
اولین تاریخی که به عنوان شب یلدا ثبت شده ،برمیگردد به 500سال قبل از میلاد مسیح و در اایران هم از زمان داریوش یکم وارد تقویم شده است
دلایل برپایی جشن یلدا :
روایت اول :پیروزی روشنایی و نور بر ظلمت و تاریکی
ایرانیان از قدیم به این باور بودند که روزهای بلندتر نشانه پیروزی روشنایی و شب های بلندتر هم نشانه غلبه تاریکی است و شب یلدا را جشن میگرفتند زیرا از فردایش کم کم روزها بلندتر شده و افریدگارنور ،بر اهرمین تاریکی پیروز میشد .
روایت دوم:شب تولد مهرو میترا (خورشید )و اغاز خلقت
ایین پرستش میترا از قبل زرتشت داخل ایران رواج داشته است . در این شب میترا به جهان بازگشته و ساعات روز را طولانی تر میکند ،در نتیجه برتری خورشید پدیدار میشود
رسوم یلدا :
اتش :از ابتدا دور اتش جمع میشدند اما بعدها این دورهمی در کنار کرسی انجام شد .هنوز هم بعضی برای حفظ این رسم کرسی اماده میکنند .
اتش برای ایرانیان مقدس بوده و نماد بر طرف کننده اهریمن و تاریکی میدانستند
حافظ و قصه خوانی :تفال زدن به حافظ و قصه خوانی ،خصوصا قصه های شاهنامه جز جدایی ناپذیر شب های یلداست.
عروس و شب یلدا :
شب یلدایی عروس ، از رسومی است که قدمت خیلی زیادی دارد.رسمی که شب چله ،خانواده ی داماد برای عروس هدیه می اورند .
در قدیم تمام هدیه ها را روی طبق های بزرگ مسی میگذاشتند و رویشان را با پارچه های اطلس و ترمه میپوشاندند و با ساز و دهل به خانه عروس میبردند.به علاوه شب یلدا تنها زمانی بوده که عروس و داماد میتوانستند قبل از ازدواج همدیگر را ببینند .
سفره و خوردنی های یلدا :
میوه هایی مثل انار ،هندوانه ؛خرمالو ،کدو حلوایی،لبو و مرکبات ،شلغم و برگه های میوه ،تنقلات و اجیل ها از انواع خشکبار ،تخمه ،نخودچی،کشمش ،پسته ،بادام ،گردو و خیلی از تنقلاتی که در حال حاضر در بازار است
بعضی اود و شمع هم روشن میکنند .قدیمی ها میگفتند هر چیزی که شب یلدا بخوری طبعت به همان تغییر میکند (اگر هندوانه و انار بخورید طبعت سرد میشود ولی اگر ارده و شیره بخورید طبعتون گرم میشود
یلدا پیشاپیش مبارک